Mleko matki to bez wątpienia najwłaściwszy pokarm dla niemowlaka. Dostarcza składniki odżywcze, chroni dziecko przed zakażeniami, wpływa na rozwój układu odpornościowego, narządów a także umożliwia prawidłową kolonizację drobnoustrojami.
Co w nim jest ?
Mleko to dynamiczny, bioaktywny płyn, ma różny skład w zależności od okresu karmienia – od początkowej siary, idealnej dla rozwoju noworodka, do mleka okresu końca laktacji. Ponadto różni się składem w zależności od pojedynczych karmień i dni, jest także niepowtarzalny u każdej matki. To pokarm doskonale dostosowany do potrzeb dziecka.
Co to jest ta Siara ?
Wydzielana jest w pierwszych dniach po porodzie. Za produkcję siary odpowiadają gruczoły mlekowe i zaczyna się gromadzić w sutkach kobiety już podczas ciąży. W swoim składzie różni się od dojrzałego mleka matki. W jej składzie znajdziemy zdecydowanie większą ilość białek szczególnie czynników wzrostu oraz przeciwciał, co czyni ją najlepszym znanym nauce stymulantem rozwoju układu immunologicznego noworodka. Oprócz tego bogata jest w witaminy, tłuszcze, węglowodany oraz składniki mineralne, z których część nie jest transportowana przez łożysko w czasie ciąży, przez co siara stanowi pierwsze źródło tych substancji dla dziecka.
Co w tym mleku jest ?
LIPIDY
Lipidy dostarczają około 45–55% energii zawartej w mleku kobiecym. Zawartość tłuszczu w mleku kobiecym jest zmienna w zależności od pory dnia, okresu laktacji, a także długości trwania pojedynczego karmienia. Główną masę lipidów stanowią trójglicerydy – około 98% (związki chemiczne należące do tłuszczów prostych). Oprócz nich w mleku kobiecym występują fosfolipidy, cholesterol, nie-estrowe kwasy tłuszczowe oraz mono-i diacyloglicerole(5,6)
BIAŁKA
W dojrzałym mleku matki proteiny stanowią około 1% i pełnią niezwykle ważną funkcję.
Większość z nich to białka serwatkowe, takie jak α-laktoalbumina, laktoferyna, immunoglobuliny (głównie IgA), albuminy osocza oraz lizozym.
- α-laktoalbumina; bierze udział W procesie tworzenia laktozy oraz powstawania peptydów stymulujących absorpcję składników mineralnych
- laktoferyna; chroni organizm człowieka przed drobnoustrojami. Uważa się ją także za czynnik przeciwnowotworowy i immunomodulacyjny oraz bada się jej rolę w prawidłowym kształtowaniu układu kostnego
- Immunoglobuliny; przeciwciała
- Lizozym; jest glikoproteiną, która posiada zdolność hydrolizowania wiązań pomiędzy N-acetyloglukozaminą i kwasem N-acetylomuraminowym w obrębie peptydoglikanu większości bakterii Gram-dodatnich i niektórych Gram-ujemnych. Dzięki temu dochodzi do rozpadu komórki bakteryjnej, co uniemożliwia bakteriom dalszą inwazję w obrębie organizmu człowieka
W mleku znajdziemy również kazeiny (β oraz κ), białka łatwo przyswajalne przez organizm dziecka. Kazeina β bierze udział wchłanianiu wapnia, natomiast κ promuje rozwój flory fizjologicznej jelit i chroni przed rozwojem bakterii patogennych Inne ważne białka obecne w mleku to np. α-amylaza, biorąca udział w trawieniu tłuszczów, czy α1-antytrypsyna oraz α1-antychymotrypsyna, które opóźniają rozpad białek, a także inaktywują elastazę uwalnianą w stanach zapalnych.
CZYNNIKI WZROSTU
Istotnymi proteinami obecnymi w kobiecym mleku są czynniki wzrostu. EGF (epidermal growth factor – czynnik wzrostu naskórka), odpowiada on za dojrzewanie błony śluzowej jelit, a w stanach patologicznych (takich jak hipoksja, wstrząs hipowolemiczny czy krwotoczne zapalenie jelit) za jej odbudowę. Natomiast rolą BDNF (brain-derived neurotrophic factor – neurotropowy czynnik pochodzenia mózgowego) i GDNF (glial cell derived neurotrophic factor – glejopochodny czynnik neurotropowy) jest zapewnienie rozwoju układu nerwowego jelit, co warunkuje późniejszą prawidłową perystaltykę
WĘGLOWODANY
Laktoza; zawartość jej w mleku kobiecym jest zdecydowanie wyższa niż u innych ssaków. Wynika to z faktu iż mózg człowieka ma zdecydowanie większe zapotrzebowanie energetyczne. W mleku kobiecym laktoza stanowi 5,5–7% węglowodanów. Laktoza jest niezbędna do prawidłowego funkcjonowania przewodu pokarmowego noworodka, ponieważ należy do naturalnych probiotyków, zmiękcza stolce oraz zwiększa wchłanianie wody, sodu i wapnia. Znaczna jej część jest w organizmie niemowlęcia przekształcana do laktulozy, która ulega rozkładowi dopiero w jelicie grubym, dzięki obecności bakterii. Laktoza zakwasza treść jelitową, pobudza perystaltykę, a także jest konieczna do rozwoju prawidłowej flory bakteryjnej w jelicie: Lactobacillus bifidus oraz Lactobacillus acidophilus. Oligosacharydy to duża grupa związków obecna w naturalnym mleku kobiecym, natomiast nie zawierają ich sztuczne pokarmy dla dzieci. W mleku matki jest ich około 10–15 g/l. Mają istotne znaczenie dla prawidłowego rozwoju i działania układu immunologicznego. Biorą udział w zapobieganiu infekcjom, nie tylko przewodu pokarmowego, ale również dróg oddechowych i układu moczowego, ponieważ zapobiegają adhezji patogenów do nabłonka. Hamują też namnażanie bakterii. Prawdopodobnie wpływają także na zmniejszenie ryzyka rozwinięcia się u dzieci chorób z kręgu alergii. Istnieją ponadto doniesienia wskazujące na prawdopodobny bezpośredni wpływ zawartości oligosacharydów w mleku matki na wzrost i wagę dziecka(16). W mleku matki znajdują się także małe ilości mucyny, glikoproteiny działającej protekcyjnie na błony śluzowe jamy ustnej i przełyku dziecka. Wykazano również obecność kwasu sjalowego, którego zawartość jest większa w mleku matek wcześniaków niż u kobiet, które urodziły dziecko o czasie. Jego funkcja nie jest do końca poznana, ale wiadomo, że mózg człowieka zawiera 2–4 razy więcej tej substancji w porównaniu z innymi zwierzętami.
WITAMINY, SKŁADNIKI MINERALNE
Kobiece mleko to również zbilansowane źródło witamin i mikroelementów niezbędnych 0dla noworodka. Zawiera optymalne ilości witamin, takich jak: A, E, C czy B3, natomiast stężenie witamin D oraz K jest mniejsze, więc muszą być one suplementowane. Jeśli matka stosuje dietę wegetariańską lub wegańską, konieczne może się okazać podawanie dziecku witaminy B12. Do makroelementów obecnych w kobiecym mleku można zaliczyć jony oraz sole sodu, potasu, wapnia, magnezu, chloru oraz siarczany i fosforany, natomiast mikroelementy to żelazo, cynk, miedź (których zawartość jest większa w siarze niż w mleku dojrzałym), mangan, selen, jod, molibden, chrom, kobalt, fluor.
Bibliografia
Pediatria i Medycyna Rodzinna 2017 | 13 | 1 | 11-20 Human milk – facts and myths, Professor Zygmunt Zdrojewicz, MD, PhD , Marta Herman , Marta Sałamacha , Ewa Starostecka